Xuân dược 'nghìn năm tráng kiện' của người Cơ Tu

Sùng đất sống ở các bãi bồi, có công dụng tăng cường sinh lý, khả năng tình dục cho nam giới, đặc biệt là người già.

Hàng năm, khi những cơn mưa cuối mùa và những trận lụt đã dứt, đồng bào Cơ Tu ở miền núi phía Tây Quảng Nam rủ nhau từng đoàn đi theo các triền đất bên suối để đào tìm con cờ đang (sùng đất) về chế biến các món ăn hấp dẫn.

Theo nhiều già làng Cơ Tu, sùng đất là một ấu trùng của một loại côn trùng nào đó, có thể là ấu trùng của con bọ hung. Sùng đất có thân hình bằng ngón tay út người lớn, màu trắng ngà, hoặc trắng xanh, hoặc vàng. Đầu màu cánh kiến bằng kitin cứng, có hai cái răng màu đen nằm ngang.

Đốt, da có nhiều nếp nhăn, mỗi đốt có 1-2 nếp (trừ 2 đốt cuối). Các đốt đều có lông tơ dạng móc câu. Chúng thường sống ở các bãi bồi ven sông hoặc tại các vùng đất pha các và nhiều lá mục, hoặc ven các sườn đồi, nơi có đất ẩm thấp ở trung du, miền núi...”.

Người dân bắt sùng đất về để nấu món ăn tăng cường sinh lực.

Già làng Đinh Văn Bớt (68 tuổi), ở thôn Tà Lâu xã Ba cho biết: “Tuy những người dân miền núi chưa hề đọc một tài liệu khoa học nào chứng minh con sùng đất có tác dụng trong y học nhưng thực tế đã cho thấy là ăn nó thì rất ngon, ngọt đậm như thịt gà mà có tác dụng như làm các cơn đau khớp, nhức mỏi cũng bớt dần nên người Cơ Tu rất thích ăn con sùng đất này.

Ngoài ra, nó còn giúp đời sống tình dục của người ăn được cải thiện đáng kể, nhất là người già. Cho nên thời xa xưa, những đàn ông Cơ Tu quý tộc có nhiều của cải nên nhiều vợ và để đáp ứng nhu cầu “nhiều vợ”, họ cho người đi đào con này thường xuyên về dùng. Đúng là “biệt dược” dành để chữa chứng yếu sinh lý”.

Theo các thầy thuốc Đông y, con sùng đất từ xa xưa các thầy thuốc đã biết đến, liệt vào danh sách các loại dược liệu với công dụng làm cho các đấng nam nhi yêu mãnh liệt hơn. Khi đào lấy sùng đất, người ta rửa sạch, ngâm vào nước sôi khoảng 15-20 phút, rồi vớt ra đem phơi hoặc sấy khô. Sùng đất có vị mặn, tính hơi ấm, có tác dụng bổ thận, tráng dương, ích khí chữa chứng yếu sinh lý, đau lưng, chân tay nhức mỏi. Liều dùng hằng ngày từ 10-20g dưới dạng hoàn tán hoặc rượu ngâm.

Sùng đất xuất hiện nhiều sau mùa lụt.

Rang sùng đất không cần dầu ăn, người ta bắc xoong lên bếp cho nóng, cho sùng đã rữa sạch để ráo vào khuấy đều, mỡ từ thân nó tươm ra, đủ để “rang” chín. Loại thuốc này có tên là "ngàn năm tráng kiện". Theo Đông y, "thiên" là ngàn, "niên" là năm, "kiện" là khoẻ mạnh, biệt được này được đánh giá là không có loại Viagra nào sánh bằng.

Song sùng đất chỉ xuất hiện trong thời gian ngắn trong năm, sau mùa mưa lụt nên rất hiếm và ít người có dịp thưởng thức nhằm tăng cường khả năng “chiến đấu” của mình. Hằng năm khi đến vụ Đông Xuân, bà con miền núi, cày đất nà (bãi, biền ven suối) tỉa đậu, đi theo đường cày để nhặt sùng đất về nấu ăn. Sùng đất là loại côn trùng chuyên cắn, ăn rễ hoa màu như đậu, bắp… nên bắt chúng, vừa bảo vệ hoa màu sau này, vừa có "mồi" đặc biệt để bồi dưỡng và nhâm nhi vào buổi chiều.

Vợ chồng già Lương ghiền ăn sùng đất để tăng cường sức khoẻ.

Người dân đào sùng đất rất nhanh chóng. Khi đào được, tay phải nắm đầu, tay trái dùng móng tay xé khúc cuối da đuôi ra và vẩy mạnh. Phần ruột đen sẽ văng ra ngoài, phần còn lại trong lớp vỏ mềm là chất dịch như sữa đặc, tương tự chất dịch trong con nhộng. Kết thúc buổi đào, họ mang giỏ cờ đang xuống xuống suối rửa rạch.

Ông Trần Văn Cước (56 tuổi) là “chuyên gia” đào sùng đất ở thôn Tà Lâu, xã Ba (Đông Giang, Quảng Nam) cho biết: “Người Cơ Tu nơi đây thường nhìn cây, cỏ trên mặt đất. Nơi nào cây cỏ bị cắn đứt rễ hoặc nơi nào có dấu vết bị lợn rừng ủi thì nơi đó có nhiều sùng đất, bởi lợn rừng cũng rất khoái món ăn này. Tuy nhiên, khi đào trên đồi thì toàn loại con nhỏ do đất đồi thiếu dinh dưỡng. Muốn bắt những con lớn (cở ngón tay cái), thì phải đào ở các bải bồi ven suối, ven khe…”.